MOBBİNG SORUNU VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ-2-
Psikolojik Şiddet’in (Mobbing) Unsurları ve Aşamaları; Kurum bazında bir sorun olarak görülen psikolojik şiddet(mobbing) üzerinde yapılan araştırmalarda, bireylere veya çalışanlara yönelik gösterilen hangi davranışların veya yaptırımların mobbing ya da psikolojik şiddet olduğu da ortaya konmuş ve tanımlanmıştır. İşyerinde psikolojik taciz, bireyin(Mağdur) saygısız ve zararlı bir davranışın hedefi olmasıyla başlamakta ve daha sonra tacizcinin saldırgan eylemleriyle devam etmektedir. Bir sonraki aşamada da mağdur, sorunun kaynağı, problemli ya da akıl hastası olarak damgalanmaktadır. Zaman zaman saldırganlığa tacizcinin dışında yönetim veya iş arkadaşları da(başta izleyici olanlar) katılabilmektedir. Genellikle bireyin toplumsal itibarını düşürmeye yönelik saldırgan bir ortam oluşturulmakta ve sistematik olarak baskı yaratılıp mağdurun işten ayrılması sağlanmaktadır. Psikolojik tacizin birey üzerindeki duygusal ve fiziksel etkilerini; uykusuzluk, sinir bozukluğu, melankoli hali, yoğunlaşma bozukluğu, sosyal yalıtım, kendini küçümseme ve aşağılama, sosyal uyumsuzluk, çeşitli psikosomatik rahatsızlıklar, depresyon, umutsuzluk ve çaresizlik hissi, sinirlilik, öfke, huzursuzluk ve derin keder hâli olarak tanımlanmaktadır. Mobbing ile ilgili yapılan tanımlarda ortaya çıkan: “ …çaresiz ve savunmasız bir konuma itilme… Sistemli olarak düşmanca ve gayrı ahlâki bir iletişim… Psikolojik terör… Psikolojik şiddet… Yıldırma… Bezdirme… Dil, din, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce ayrımı… vb” kavramlar olması ve sorunun kaynağını bu kavramların oluşturulması, hangi tür davranışın mobbing sayılıp sayılmayacağının ortaya konulması ve anlaşılmasını zorlaştırılmaktadır. Mobbingin unsurları, Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca konuyla ilgili hazırlanan İşyerlerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) Bilgilendirme Rehberinde aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
1) İşyerinde karşılaşılan her türlü olumsuz davranış psikolojik taciz olarak algılanmamalıdır. İşyerlerinde psikolojik tacizden söz edebilmek için sergilenen olumsuz davranışların bazı unsurları içermesi gerekmektedir.
2) İşyerlerinde psikolojik taciz aşağıdaki unsurları içermelidir:
- İşyerinde gerçekleşmelidir.
- Üstler tarafından astlarına uygulanabileceği gibi, astları tarafından üstlerine de uygulanabilir ya da eşitler arasında da gerçekleşebilir.
- Sistemli bir şekilde yapılmalıdır.
- Süreklilik kazanmış bir sıklıkla tekrarlanmalıdır.
- Kasıtlı yapılmalıdır.
- Yıldırma, pasifize etme ve işten uzaklaştırma amacında olmalıdır.
- Mağdurun kişiliğinde, mesleki durumunda veya sağlığında zarar ortaya çıkmalıdır.
- Kişiye yönelik olumsuz tutum ve davranışlar gizli veya açık olabilir.
Yukarıda yer verilen unsurları, bir bütün olarak karşılayan her durum mobbing olarak tanımlanabilir. Özellikle hedef alınan kişiye yönelik olumsuz tavır ve davranışların kasıtlı ve sistematik olması, mağdur kişinin psikolojik ve bedensel olarak sağlık sorunları yaşamaya başlaması, psikolojik şiddet ile birlikte işe devamsızlık yapması, hastalık raporlarının çoğalması, veriminin düşmesi, mobbinge maruz kalmadan önceki iş performansı ile sonraki iş performansı arasında düşüş olması hallerinde olayda psikolojik şiddetin var olduğunun kabul edilmesi gerekmektedir. Mobbing çalışanlar üzerinde yetki, grup psikolojisi, küme ilişkileri yolu ve sistematik baskı ile ortaya çıkar. “Sistematik” tespitinin yapılması için, uzmanlar en az altı aylık bir süre öngörmektedirler. Anlık, stresten kaynaklanan sorunlar kastedilmemektedir. Yaşanan her çatışma ya da her anlaşmazlık psikolojik taciz olarak değerlendirilmemelidir. Bir olguya psikolojik taciz diye bakabilmek için davranışların ayda birkaç kez tekrarlanması, birbiri ardına birtakım evreler içinde geçmiş olması ve bunun tekrarlama sıklığı ve uzun süre devam etmesi ve davranış tarzlarının kişiye kötü muamele şeklinde olması gerekmektedir. Psikolojik şiddet(Mobbing) sistemli bir şekilde, süreklilik arz eden bir sıklıkla çalışan sindirme maksadı ile kişinin özgüvenine uygulanan psikolojik ve hatta fiziksel saldırgan davranışı ifade etmektedir. Başka bir ifade ile işyerinde bir kişinin ve ya birkaç kişinin, istenmeyen kişi olarak ilan ettikleri bir kişiyi, dışlayarak, sözlü ya da fiziksel tacizde bulunarak mutlak itaate zorlamak, yıldırmak ve bezdirmektir.