EĞİTİMİN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Öğretmen Yetiştirme Sisteminin Dünü ve Bugünü Öğretmen Yeterlikleri Öğretmen adaylarına kazandırılacak “eğitme-öğretme yeterlikleri”, “genel kültür bilgi ve becerileri” ve “özel alan bilgi ve becerileri” ana başlıkları altında çeşitli yeterlikler belirlenmiştir. Türkiye Eğitimciler Platformumuzdan Değerli Gönüllülerimiz özveri ile önce 6 ilde, 76 okul, 1476 öğretmenin, ardından 311 okul ve 9300 öğretmenin katılımı ile pilot uygulama yaptıkları öğretmen yeterliklerini, Okul Temelli Mesleki Gelişim Modelini esas alarak hazırladıklarını biliyoruz. 2005 yılında yürürlüğe konulan;1.Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri, 2. 17 Branşta Özel Alan Yeterlikleri, 3. Kaynaştırma öğrencisi bulunan öğretmenleri desteklemek amaçlı; Görme, İşitme, Ortopedik ve Zihinsel Yetmezliği bulunan öğrencilerin öğrenme ve gelişimleri için gerekli Özel Alan Yeterlikleri hazırlanmıştır. Mesleki Bilgi, Beceri, Tutum ve Değer boyutunda yeterlik belirleme çalışmasında bilimsel yöntemler ve demokratik katılım (ilgili tüm taraflar) esas alınmıştır. Öğretmenlik Mesleği Yeterlikleri adı altında yapılan bu çalışma; birbiriyle ilişkili ve bir birini tamamlayan üç yeterlik alanı (Bilgi, Beceri, Tutum ve Değer) ile bunların altında yer alan 11 yeterlik ve bu yeterliklere ilişkin 65 göstergeden oluşmaktadır. Söz konusu yeterlik alanları ve bu alanlar içerisinde yer alan genel yeterlikleri Bakanlık öğretmen yetiştiren kurumlara bildirilerek öğretmen adaylarına hizmet öncesinde bu yeterliklerin kazandırılması istenmiştir. Öğretmen Yeterlikleri Nasıl Değerlendiril? Öğretmenlerin kaliteli eğitim verebilmeleri bağlamında yetkinliklerinin göstergesi olarak hazırlanan Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri ve Özel Alan Yeterliklerinin öğretmenlerin gerek görev öncesi eğitimlerinde gerekse görev başı sürecinde dikkate alınmaması ciddi bir problemdir. Oysa Öğretmenlik Mesleği Yeterlikleri Öğretmenlerin;1.Hizmet öncesi eğitim programlarının hazırlanıp, geliştirilmesinde, 2.Hizmet içinde ve “görev başında” mesleki ve kişisel gelişim programlarında, 3.Mesleğe giriş için seçme sınavı ve adaylık programlarında. 4.Atanma, yer değiştirme ve kariyer basamaklarında yükselmelerinde, 5.Aylık ve özlük haklarının belirlenmesinde, 6.Güdülenmelerinde, 7.Ödül ve cezalandırılmalarında, 8. Emekliliklerinde esas alınacağı Bakanlık onayı ile belirlenmiştir. Ancak öğretmenlerin gerek görev öncesinde gerekse görev başında bu yeterliklerin uygulamaya konulması bağlamında gerekli kararlılık, destek, takip ve süreklilik konusunda iyimser olmadığımızı belirtelim. Daha önceki paylaşımlarımızda da belirtildiği üzere bu yeterlikleri kazandıracak hizmet öncesi eğitim programlarının geliştirilmediği alanda görev yapan öğretim üyelerince ifade edilmektedir.
Eğitimde Kalite; Eğitimde kalite konusunu değerlendirirken önce eğitimin başat rolünü üstlenen öğretmeni ve onun yetiştirilmesini (çözüm önerilerimizi saklı tutarak) irdelemiştik. Bugün eğitimde kalitenin bir başka boyutunu yani yönetim boyutunu bir sistem, bir model bağlamında gündeme getirmek ve bu konuda da yapılanların teknik boyutuna sarkmak durumundayız. Teknik boyutta verilecek bilgiler platform gönüllülerimiz için sıkıcı olabilir. Ancak başkaca da bir seçeneğimiz yoktur. Eğitimde kalite göstergelerini; kurumsal (öğretmen çalışan olarak bu yapının içinde) ve bireysel boyutta kalite göstergeleri olarak iki ana başlık altında değerlendirmekte fayda var.1-Kurumsal boyutta kalite göstergeleri, Bu konuda Amerika’yı yeniden keşfetmeye gerek yok… On binlerce kurumda denenmiş, uygulanmış, Türkiye Kalite Derneğinin de katkı verdiği Avrupa Kalite Yönetimi Vakfınca (EFQM) geliştirilmiş Mükemmellik Modeli (MM), girdi ve çıktı kriterleri ile ortaya konulmuştur. Mükemmellik Modeline göre, mal ve hizmet üreten istisnasız her kurumun girdileri vardır ve sonuçta elde edeceği, ulaşacağı çıktıları vardır. Bu bağlamda Mükemmellik Modelinin girdi kriterleri beş başlıkta toplanmış ve bu başlıklarla kurumun yapıp ettiklerinin “NASIL” kelimesi ile sorgulandığı, sonuçta elde edilenlerin de “NE” soru kelimesi ile somutlaştırıldığı bir model ortaya konulmuştur.
A-Girdi Kriterleri a-Kurumda Liderlik NASIL yapılmaktadır?, b-Kurumun politika ve stratejileri NASIL belirlenmektedir?, c- Çalışanlar nasıl yönetilmektedir?, d-İşbirlikleri NASIL yönetilmekte ve kaynaklar NASIL kullanılmaktadır?, e-Kurumun süreçleri NASIL yönetilmektedir? B-Çıktı Kriterleri a-Hizmetten faydalananlarla ilgili sonuçta NE elde edilmiştir?, b-Çalışanlarla ilgili sonuçlar NE’dir?, c-Toplumla ilgili sonuçlar NE’dir?, d- Temel Performans sonuçları NE’dir? Yukarıda belirtilen her bir kriterin alt kriter ve göstergeleri vardır ve sistem bu alt kriter ve göstergeler bağlamında aynı mantıkla sorgulanmaktadır… Bu kriter ve göstergelerle kurumun sorgulanmayan hiçbir yapıp-ettiği (faaliyeti) açıkta kalmamakta, ıskalanmamaktadır. Sonuçta kimsenin reddedemeyeceği somut verilerle (rakamlarla) kurumun genel görünümü (olması gereken yerle, bulunduğu yer) ortaya konulmaktadır.